Cận thị lệch, cận 1 bên mắt là gì? Cách khắc phục hiệu quả

Cận thị không đều giữa hai mắt – còn gọi là cận thị lệch hoặc cận 1 bên mắt – là tình trạng ngày càng phổ biến ở học sinh, sinh viên và người làm việc văn phòng. Không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt, cận thị lệch còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng nhìn lâu dài nếu không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách khắc phục hiệu quả.

1. Cận thị lệch là gì?

Cận thị lệch (Anisometropia) là tình trạng mức độ cận thị giữa hai mắt chênh lệch nhau rõ rệt. Trong đó, có thể một bên mắt bị cận, còn bên kia bình thường, hoặc cả hai mắt đều bị cận nhưng độ lệch nhau quá nhiều (thường > 1 đi-ốp).

Các dạng cận thị lệch thường gặp:

• Cận thị chỉ ở một mắt (gọi là cận 1 bên mắt)

• Cả hai mắt đều cận nhưng lệch độ nặng – nhẹ

• Một mắt cận, một mắt loạn hoặc viễn thị

2. Nguyên nhân gây cận thị lệch

Một số nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng cận thị lệch bao gồm:

a. Bẩm sinh

Trẻ sinh ra có thể đã có sự chênh lệch khúc xạ tự nhiên giữa hai mắt.

b. Tư thế học – làm việc sai

Thói quen nghiêng đầu, che một bên mắt, hoặc nhìn lệch trong thời gian dài dễ khiến mắt sử dụng không đồng đều, gây cận lệch.

c. Thiếu ánh sáng, dùng thiết bị điện tử quá nhiều

Thường xuyên dùng điện thoại, máy tính bảng gần mặt khiến một bên mắt hoạt động nhiều hơn, lâu dần dẫn đến lệch khúc xạ.

d. Chấn thương hoặc bệnh lý mắt

Một số trường hợp tổn thương mắt, sẹo giác mạc hay biến chứng do bệnh lý có thể làm thay đổi độ khúc xạ một bên.

3. Triệu chứng khi bị cận thị lệch

Người bị cận thị lệch có thể gặp các dấu hiệu sau:

• Nhìn mờ hoặc không rõ bằng một mắt

• Khó điều tiết khi đọc sách hoặc dùng máy tính

• Dễ bị mỏi mắt, nhức đầu, hoa mắt

• Mất cân bằng thị giác: một mắt phải làm việc nhiều hơn

• Trẻ nhỏ có thể bị lé hoặc nhược thị

⚠️ Lưu ý: Nếu cận lệch không được phát hiện sớm, mắt yếu hơn có thể mất khả năng nhìn rõ vĩnh viễn do nhược thị.

4. Cận 1 bên mắt có nguy hiểm không?

Cận 1 bên mắt tưởng chừng không nghiêm trọng nhưng nếu không điều chỉnh đúng cách, bạn có thể đối mặt với:

• Mất khả năng thị giác 3D (suy giảm khả năng đánh giá khoảng cách)

• Gây nhược thị nếu não “bỏ qua” hình ảnh từ mắt yếu

• Gây mỏi mắt, đau đầu, chóng mặt thường xuyên

• Tăng nguy cơ lệch trục thị giác ở trẻ em

5. Cách khắc phục cận thị lệch, cận 1 bên mắt hiệu quả

a. Khám mắt định kỳ – đo khúc xạ chính xác

Việc đầu tiên là đến cơ sở chuyên khoa để đo mắt bằng máy chuyên dụng nhằm xác định mức độ cận từng bên. Từ đó, bác sĩ mới có thể đưa ra giải pháp phù hợp.

b. Đeo kính đúng độ cho từng mắt

• Dùng kính cận lệch độ riêng cho từng mắt.

• Ưu tiên tròng kính chiết suất cao, mỏng nhẹ để tránh méo hình.

• Một số trường hợp nặng có thể cần lắp tròng phi cầu (aspheric) để hỗ trợ điều tiết tốt hơn.

c. Đeo kính áp tròng (contact lens)

Với người có độ chênh lệch cao, đeo kính gọng đôi khi gây hình ảnh sai lệch (thị sai). Khi đó, kính áp tròng là giải pháp giúp đồng đều thị giác hơn.

d. Áp dụng phương pháp Ortho-K (kính áp tròng cứng đeo ban đêm)

Phù hợp với trẻ em bị cận lệch – giúp điều chỉnh độ cận trong khi ngủ và hạn chế tăng độ.

e. Phẫu thuật khúc xạ (nếu đủ điều kiện)

LASIK hoặc các phương pháp hiện đại như ReLEx SMILE có thể điều chỉnh chính xác từng bên mắt. Tuy nhiên cần khám chuyên sâu để đánh giá độ an toàn.

6. Một số lưu ý khi chăm sóc mắt cận lệch

• Không dùng chung kính cận cho hai mắt khi độ lệch quá lớn

• Hạn chế dùng điện thoại/thiết bị gần mắt, nên dùng ánh sáng tốt

• Tập nhìn xa, đảo mắt, massage quanh mắt mỗi 20 phút

• Đảm bảo khoảng cách và tư thế đúng khi học tập/làm việc

• Khuyến khích trẻ vận động ngoài trời nhiều hơn 2 giờ/ngày

7. Cận thị lệch ở trẻ em – Phát hiện sớm là chìa khóa

Trẻ nhỏ chưa thể tự mô tả các vấn đề thị lực, do đó cha mẹ cần chú ý nếu trẻ:

• Nghiêng đầu, che một mắt khi đọc hoặc xem

• Hay nheo mắt, dụi mắt, nhìn gần đồ vật

• Học kém, mất tập trung do thị lực kém một bên

➡️ Nên khám mắt định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện và điều chỉnh kịp thời.

8. Tổng kết

Cận thị lệch, cận 1 bên mắt là tình trạng phổ biến nhưng không thể xem nhẹ. Nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách, bạn có thể gặp nhiều hậu quả nghiêm trọng như mỏi mắt mãn tính, nhược thị hoặc rối loạn thị giác. Hãy bảo vệ đôi mắt của bạn bằng việc khám mắt định kỳ, đeo kính đúng độ, và xây dựng thói quen thị lực lành mạnh.